Βίος Αγίου Φιλουμένου

Πρόλογος
Με τη χάρη του Θεού εισήλθαμε στον παρόντα αιώνα, ο οποίος, όπως έχει λεχθεί χαρακτηριστικά, θα σημάνει την έλευση μιας νέας εποχής, της «εποχής του Υδροχόου». Εντούτοις, το προχώρημα του χρόνου, δεν είναι αρκετό για να εξαλείψει τις αναστατώσεις και τη σύγχυση που ταλανίζουν τον κόσμο. Άλλά μάλλον τις αυξάνει. Σε τέτοιο βαθμό, ώστε για κάποιους η ανατολή του νέου αιώνος να βιώνεται ως πηγή αγωνίας και υπέρμετρης μέριμνας για τα μέλλοντα. Τέτοια αγωνία, όμως, δεν έχει άλλη πηγή παρά τη λήθη, ή την ελλειπή γνώση, κάποιων στοιχειωδών αληθειών της πίστεώς μας: «Μη ουν μεριμνήσητε εις την αύριον, η γαρ αύριον μεριμνήσει τα εαυτής, αρκετόν τη ημέρα η κακία αυτής» (Ματθ. 6, 34).

Σε τέτοιους καιρούς, ο ουράνιος Πατήρ «ο παρακαλών ημάς εν πάση τη θλίψει ημών» (Β΄Κορ. 1, 4) έτεινε χείρα βοηθείας στην ανάγκη των πλασμάτων Του. Στην εκπνοή του εικοστού αιώνος ευδόκησε να αναδείξει, ως νέο μεσίτη και πρεσβευτή, τον Νέο Ιερομάρτυρα Φιλούμενο, ο οποίος ξεκινώντας από την Ορούντα, μια μικρή κοινότητα της μητροπολιτικής μας περιφέρειας, ανεδείχθη φύλακας αγίων τόπων και οσίων τρόπων και εντέλει «δια την μαρτυρίαν Ιησού και δια τον λόγον Θεού» (Απ. 20, 4) αξιώθηκε μαρτυρικού θανάτου.

Η έκδοση του βίου του Ιερομάρτυρος Φιλουμένου, αποτελεί ένα ακόμα σταθμό στην πορεία που χάραξε η αυθόρμητη ευλάβεια του λαού μας προς αυτόν. Πορεία που εγκαινιάστηκε αμέσως μετά το μαρτύριό του, με εικόνα και πρόχειρο απολυτίκιο. Η τιμή που  απέδιδε ο λαός προς τον μάρτυρα διευρυνόταν διαρκώς, και το 1998, όταν αναλάβαμε την Επισκοπή της Μόρφου, διαπιστώσαμε ότι αυτή δεν περιοριζόταν πλέον στη γενέτειρά του Ορούντα, αλλά διαδιδόταν σε όλη τη μητροπολιτική περιφέρεια Μόρφου και σ΄όλο το νησί μας. Η τιμή αυτή εκφραζόταν μέσα από εικόνες, τοιχογραφίες, αρτοκλασίες κατά την ημέραν της μνήμης του, κ.α.

Αφού διακριβώσαμε την έκταση και την ειλικρίνεια της λαϊκής αυτής ευλάβειας προς τον Άγιο, και αφού παροτρυνθήκαμε, στο μεταξύ, από τους πατέρες της Ιεράς Μονής Αγίου Σάββα στα Ιεροσόλυμα, ιδιαίτερα δε από τον Αρχιμανδρίτη Ευδόκιμο, όπως καταγραφεί ο βίος του και συνταχθεί ακολουθία, αρχίσαμε τη συλλογή στοιχείων και πληροφοριών αναφορικά με τον Άγιο.

Η πρώτη γραπτή αναφορά στον Άγιο Φιλούμενο έγινε με το εορτολόγιο που εκδόθηκε από τη Μητρόπολή μας για το έτος 2000 το οποίο ήταν αφιερωμένο στη μνήμη του. Εκεί δημοσιεύτηκε διήγηση της αδελφής του Αγίου, Αλεξάνδρας Χατζηπαυλή, η οποία αποτελεί πρωτογενή μαρτυρία για τον βίο του, καθώς και επιστολή του ιερομονάχου του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων Αρχιμανδρίτου Σωφρονίου, η οποία παραθέτει τα περί του μαρτυρικού του θανάτου και αναφέρει τα πρώτα θαυμαστά σημεία που επηκολούθησαν. Στο εξώφυλλο του εορτολογίου δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά και η εικόνα του Αγίου.

Στη συνέχεια, αναθέσαμε στην αδελφότητα της ανασυσταθείσης στη γενέτειρα του Αγίου Ιεράς Μονής Αγίου Νικολάου, την περαιτέρω διερεύνηση και συλλογή στοιχείων αναφορικά με τη ζωή και τον μαρτυρικό θάνατον του Αγίου. Στο πλαίσιο αυτής της διερευνήσεως η Προϊσταμένη της Μονής μοναχή Ιουστίνη, μαζί με τον ιεροδιάκονο της Ιεράς Μητροπόλεως Μόρφου πατέρα Ιάκωβο Καλογήρου, μετέβησαν στα Ιεροσόλυμα για να καταγράψουν περαιτέρω μαρτυρίες για τον βίο και το μαρτύριο του Αγίου. Τα στοιχεία που συνελέγησαν κατά καιρούς τα παραδώσαμε στον εκλεκτό υμνογράφο Δρα Χαράλαμπο Μπούσια, ο οποίος και συνέταξε την ακολουθία του Αγίου περιλαμβανομένης Παρακλήσεως και Χαιρετισμών.

Στη λήψη της απόφασης όπως εκδοθεί η ακολουθία αυτή, συνηγόρησε, κατ΄αρχήν, η εκκλησιαστική συνήθεια σύμφωνα με την οποία η Εκκλησία προχωρεί στον εορτασμό της μνήμης των μαρτύρων ευθύς αμέσως μετά το μαρτύριο, πριν δηλαδή να γίνει επίσημη επικύρωσή του από τη Μεγάλη Εκκλησία. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο Άγιος Αθανάσιος ο Πάριος, στην περί Νεομαρτύρων επιστολή του, οι Χριστιανοί «δοξάζουσιν και ευλαβούνται τον μαρτυρήσαντα, χωρίς καμμίαν άδειαν της μεγάλης Εκκλησίας», για τον λόγον ότι «αυτή η εκκλησιαστική άδεια ζητείται και δίδεται εις μόνους τους οσίους, των οποίων η αγιότης δεν είναι εις όλους γνωστή, και η Εκκλησία κάμνουσα ακριβή εξέτασιν (…) βεβαιώνει (…) και τους απανταχού χριστιανούς ότι ο δείνα πατήρ είναι άγιος, και ο βουλόμενος ας τον εορτάζει ακωλύτως». Αναφέρει δε ο Άγιος Αθανάσιος ο Πάριος πολλά παραδείγματα μαρτύρων για τους οποίους γράφτηκαν ακολουθίες και των οποίων ετελείτο η μνήμη πριν εκδοθεί επίσημη σχετική απόφαση της Μεγάλης Εκκλησίας.

Ακόμα, λάβαμε υπ΄όψιν την άποψη του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων, το οποίο σε επιστολή που μας απέστειλε αναφέρει μεταξύ άλλων ότι ο θάνατος του Αρχιμανδρίτου Φιλουμένου «ενέχει όντως στοιχεία μαρτυρίου, επισφραγίσαντα την κατά Θεόν ζωήν αυτού και δυνάμενα να ενεργοποιηθώσιν υπο του Αγίου Πνεύματος εις τας συνειδήσεις των πιστών δια την καθιέρωσιν αυτού ως Αγίου εν τω μέλλοντι». Διατυπώνει δε το Πατριαρχείο Ιεροσολύμων και την ευχή όπως η απόδοση τιμής προς τον μάρτυρα, με την έκδοση της ακολουθίας του, αποτελέσει «την απαρχήν της ορθοδόξου διαδικασίας καθιερώσεως των Αγίων, το τέλος της οποίας» είναι «η πλήρης καθιέρωσις αυτού, κατόπιν αποφάσεως της Συνόδου του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων και η ένταξις αυτού εις το εορτολόγιον της καθόλου Ορθοδόξου Εκκλησίας προς δόξαν Θεού».

Το μαρτύριο του Νέου Ιερομάρτυρος Φιλουμένου καταδεικνύει το αμετάβλητον της κλήσεως του Χριστού μέσα από τους αιώνες. Σε καιρούς ολιγοπιστίας, αμφιβολίας, αναστατώσεων, ο ταπεινός Φιλούμενος κράτησε ακλόνητη, σ΄όλη την επίγεια ζωή του, τη βεβαιότητα της πίστεως, θέτοντας την αγάπη του Χριστού πάνω κι από την ίδια τη ζωή του. Έτσι, με τον θάνατό του χαρίζει σε όλους περίσσειαν ζωής. Ο νέος ιερομάρτυς του Χριστού τιμάται όχι απλώς ως φύλακας αγίων τόπων, αλλά κυρίως ως  φ ύ λ α κ α ς   α γ ί ω ν   τ ρ ό π ω ν. Τ ρ ό π ω ν   ζ ω ή ς.

Καθώς φαίνεται, στον αιώνα τον οποίο διανύουμε, θα κληθούμε οι όπου γης Ορθόδοξοι να καταθέσουμε τη μαρτυρία του πεφιλημένου Αγίου Φιλουμένου. Πρόκειται για μαρτυρία-κατάθεση ορθοδόξου τρόπου ζωής. Της καθ΄ημέραν ζωής.

Με μεγάλη χαρά παραδίδουμε τον βίο του Αγίου Ιερομάρτυρος Φιλουμένου στον λαό, ευχόμενοι όπως οι πρεσβείες και η βοήθειά του συνοδεύουν πάντοτε τον λαό της γενεθλίας του νήσου Κύπρου, καθώς και όλο τον κόσμο. Ευχαριστούμε επίσης και συγχαίρουμε τη νεοσύστατη αδελφότητα της Ιεράς Μονής Αγίου Νικολάου Ορούντας για τη συγγραφή και προσπάθεια της έκδοσης και ευχόμαστε όπως ο Άγιος παραστέκει πάντα τα βήματα της μονής ως προστάτης και βοηθός.

Ακροώμεθα από τα βάθη των αιώνων τον λόγον του Προφήτου Ησαΐου: «Γίνεσθέ μοι μάρτυρες, καγώ μάρτυς, λέγει Κύριος ο Θεός, και ο παις μου, ον εξελεξάμην, ίνα γνώτε και πιστεύσητε και συνήτε ότι εγώ ειμί _  έμπροσθέν μου ουκ εγένετο άλλος Θεός, και μετ, εμέ ουκ έσται».

Μετ΄ευχών προς Κύριον

Ο Μόρφου Νεόφυτος

Εισαγωγή

Η οσιακή ζωή του Αγίου Φιλουμένου και το μαρτυρικό του τέλος τον ανέδειξαν  στη συνείδηση του λαού ως έναν «εν εσχάτοις καιροίς» φανέντα μάρτυρα της πίστεώς μας. Η προς τον Άγιο αποδιδομένη από τον λαό τιμή, η οποία εκδηλώθηκε αμέσως μετά το μαρτύριό του, έβαινε διαρκώς αυξανόμενη όσο περνούσε ο καιρός. Έτσι παρουσιάστηκε η ανάγκη για συγγραφή ασματικής ακολουθίας, για την οποία ήταν απαραίτητη η συγκέντρωση όλων των στοιχείων που ήταν δυνατό να βρεθούν για τον βίο και το μαρτύριο του Αγίου.

Το έργο αυτό άρχισε με πρωτοβουλία του Πανιερωτάτου Μητροπολίτου Μόρφου κ. Νεοφύτου από τη Μητροπολιτική Περιφέρεια του οποίου καταγόταν ο Άγιος. Ο ίδιος συνομίλησε με συγγενικά πρόσωπα του Αγίου συλλέγοντας πληροφορίες, κυρίως για τα παιδικά χρόνια και το οικογενειακό του περιβάλλον. Τα στοιχεία που συγκεντρώθηκαν από τον Πανιερώτατο παραδόθηκαν στη νεοσύστατη αδελφότητά μας, στην οποία ανετέθη η ολοκλήρωση της έρευνας και η συγγραφή και επιμέλεια της έκδοσης του βίου του Αγίου.

Στα πλαίσια αυτά έγινε αργότερα στα Ιεροσόλυμα περαιτέρω διερεύνηση της εκεί βιοτής του Αγίου και του μαρτυρικού του τέλους. Μελετήθηκαν έγγραφα του Αρχείου και της Σχολής του Πατριαρχείου και λήφθηκαν μαρτυρίες από μοναχούς και λαϊκούς που τον γνώριζαν.

Αν και συγκεντρώθηκαν αρκετά στοιχεία, σίγουρα η προσπάθεια δεν παύει να αποτελεί απλώς μια σκιαγράφηση της βιοτής του Αγίου, ο οποίος έχοντας επιλέξει την αφάνεια έκρυβε επιμελώς τους πνευματικούς του αγώνες. Οι δύσκολες συνθήκες που επικρατούν σήμερα σε κάποιες από τις περιοχές όπου διακόνησε για χρόνια ο Άγιος, όπως η Ραμάλλα και η Νεάπολις, εμπόδισαν την εκεί μετάβασή μας και την καταγραφή κάποιων σημαντικών μαρτυριών.

Ο Νέος Ιερομάρτυρας Φιλούμενος τιμάται ιδιατέρως στη Μονή μας, καθώς αυτή βρίσκεται στο χωριό Ορούντα, από το οποίο ο Άγιος καταγόταν. Γι΄αυτό και ευχαριστούμε θερμά τον Πανιερώτατο Μητροπολίτη Μόρφου κ. Νεόφυτο που μας ανέθεσε τη συγγραφή και έκδοση του βίου του Αγίου Φιλουμένου και την επιμέλεια της έκδοσης ασματικής ακολουθίας του, η οποία εκδίδεται ταυτόχρονα με το βιβλίο αυτό.

Ευελπιστούμε δε, ότι δια των πρεσβειών του Αγίου Ιερομάρτυρος Φιλουμένου, ο Θεός θα μας αξιώσει να αναγείρουμε και περικαλλή ναό στη Μονής μας, προς τιμήν του. Αυτό είναι για μας μια οφειλετική τιμή προς τον ηγαπημένο  Άγιό μας, ο οποίος μαζί με τον Άγιο Νικόλαο σκέπουν και φυλάττουν τη Μονή μας.

Εκ της Ιεράς Μονής.

Έ Κ Δ Ο Σ Ι Σ

Ι Ε Ρ Α Σ   Μ Ο Ν Η Σ   Α Γ Ι Ο Υ   Ν Ι Κ Ο Λ Α Ο Υ

Ο Ρ Ο Υ Ν Τ Α – Κ Υ Π Ρ Ο Σ   2 0 0 7

Ο ΑΓΙΟΣ ΝΕΟΣ ΙΕΡΟΜΑΡΤΥΣ ΦΙΛΟΥΜΕΝΟΣ Ο ΚΥΠΡΙΟΣ

Ο Άγιος, κατά κόσμον Σοφοκλής, γεννήθηκε το 1913 και ήταν παιδί του Γεωργίου και της Μαγδαληνής Χασάπη ή Ουρουντιώτη, καθώς και ο δίδυμος αδελφός του αρχιμανδρίτης Ελπίδιος, κατά κόσμον Αλέξανδρος. Οι γονείς του, αν και κατάγονταν από το χωριό Ορούντα της μητροπολιτικής περιφέρειας Μόρφου, έμεναν στην ενορία του Αγίου Σάββα στη Λευκωσία, αφού ο πατέρας του αγίου είχε δικό του πανδοχείο και φούρνο. Μαζί με τον αδελφό του Ελπίδιο, έδειχναν ιδιαίτερο ζήλο για προσευχή και διάβαζαν βίους Αγίων, απ’ όπου ιδιαιτέρως τους συγκίνησε ο βίος του Οσίου Ιωάννου του Καλυβίτη, που κατά κάποιον τρόπο επέδρασε πάνω τους ώστε, να θέλουν να ακολουθήσουν τον μοναχικό βίο. Επίσης, εκτός από τη μητέρα τους, ιδιαίτερη επίδραση στο να αποκτήσουν εκκλησιαστική και ορθόδοξη συνείδηση είχε πάνω τους και η γιαγιά τους Λωξάντρα.
Σε ηλικία 14 ετών τα δύο αδέλφια πηγαίνουν στην Ιερά Μονή Σταυροβουνίου και μετά στα Ιεροσόλυμα, όπου φοιτούν στο εκεί Γυμνάσιο. Αποφοιτώντας από το Γυμνάσιο το 1939, ο μεν Ελπίδιος υπηρέτησε ως πρεσβύτερος σε διάφορους τόπους και εκοιμήθη στις 29 Νοεμβρίου 1983. Ο δε Φιλούμενος, παρέμεινε στα Ιεροσόλυμα και το 1979 διορίστηκε υπεύθυνος του Φρέατος του Ιακώβ, στη Νεάπολη της Σαμάρειας.
Εκεί, τον επισκέπτονταν τακτικά φανατικοί Εβραίοι, οι όποιοι απαιτούσαν να βγάλει το Σταυρό και τις ει κόνες από την εκκλησία, αφού το θεωρούσαν προσκύνημα της Ιουδαϊκής θρησκείας. Μάλιστα, ένας από αυτούς, το επισκεπτόταν καθημερινά και προσευχόταν σ’ αυτό. Ο π. Φιλούμενος, πιστός θεματοφύλακας των παραδοσιακών θεσμίων του Παναγίου Τάφου στο χώ ρο της Παλαιστίνης, εξηγούσε με το ταπεινό και πράο του ύφος πως, το Φρέαρ του Ιακώβ ανήκε στους χριστιανούς από πολλούς αιώνες. Θέλοντας μάλιστα να αποφεύγει εντελώς τις προκλήσεις, όταν ο Εβραίος αυτός εισερχόταν στην εκκλησία για να προ σευχηθεί, σταματούσε τις ακολουθίες και τις συνέχιζε αργότερα. Στόχος του Εβραίου αυτού, όπως και των άλλων φανατικών, ήταν να μετατραπεί το Φρέαρ του Ιακώβ σε Ιουδαϊκό προσκύνημα με κάθε τρόπο.
Στις 29 Νοεμβρίου 1979, ανήμερα της εορτής τού Αγίου Φιλουμένου, 2 ραβίνοι όρμησαν την ώρα που ο Άγιος τελούσε τον εσπερινό και τον κατακρεούργησαν κτυπώντας τον σταυροειδώς με το τσεκούρι, αρχικά στο πρόσωπο και αργότερα σε όλο του το σώμα. Ακόμη και κάτω από τα πόδια του σχημάτισαν σταυρούς με το τσεκούρι. Τα μάτια του βγήκαν, οι σιαγόνες του έσπασαν, τα γεννητικά του όργανα κόπηκαν. Η αποσπασματική δε κοπή των τριών δακτύλων με το οποίο έκανε το σημείο του Σταυρού, έδειξε ότι είχε βασανιστεί σε μια προσπάθεια να τον κάνουν να αρνηθεί την Ορθόδοξη Χριστιανική Πίστη. Τελικά, τον αποκεφάλισαν και στη συνέχεια βεβήλωσαν την εκκλησία και το σταυρό κι έριξαν μια χειροβομβίδα, καταστρέφοντας τον χώρο. Το αποτρόπαιο έγκλημα βέβαια, ουδέ ποτε εξιχνιάστηκε, αλλά το αθώο αίμα του, μένει μέχρι σήμερα στους τοίχους, μαρτυρώντας τις φρικαλεότητες και αποτελώντας πηγή συντριβής για τους πιστούς, μα και επίσημη σφραγίδα, που ως άλλη ένδειξη θα πιστοποιήσει τον αιώνιο κολασμό των θητών, αν αυτοί παρέμειναν αμετανόητοι!
Το σκήνωμα του αγίου παραδόθηκε στους ορθοδόξους μετά από 6 μέρες, αλλά διατηρούσε την ευκαμψία του και ετάφη στο κοιμητήριο της Αγίας Σιών. Μετά από τέσσερα χρόνια, στην ανακομιδή των ιερών του λειψάνων, το σώμα βρέθηκε άφθαρτο και ευωδίαζε. Τότε, έκλεισαν τον τάφο και τον ξανάνοιξαν τα Χριστούγεννα του 1984, οπότε το ιερό σκήνωμα διατηρούσε μερική αφθαρσία και το ιερό σκήνωμα εξήλθε του τάφου ευωδιάζων και τοποθετήθηκε σε υάλινη λειψανοθήκη, στο βόρειο τμήμα του ιερού βήματος του ναού της Αγίας Σιών.
Είναι συγκλονιστική η μαρτυρία του π. Σωφρονίου που παρέλαβε το τίμιο λείψανο του μάρτυρα για να το ντύσει και να το ετοιμάσει για την ταφή, ότι παρέμεινε 5 μέρες μετά το μαρτύριό του ζεστό και εύκαμπτο και”βοήθησε” το Γέροντα Σωφρόνιο για να τον ντύσει, κινώντας την κατάλληλη στιγμή τα χέρια και τα πόδια. Συγκλονιστική είναι επίσης, η μαρτυρία τού κατά σάρκα αδελφού του, π. Ελπιδίου, που αν και μίλια μακριά, άκουσε τη φωνή του π. Φιλουμένου να του λέγει: ”Αδελφέ μου, με σκοτώνουν προς δόξαν Θεού. Σε παρακαλώ, μην αγανακτήσει”.
Η επίσημη αναγνώριση της Αγιότητάς του, έγινε τον Αύγουστο του 2008, με πρωτοβουλία του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων.
Στις 29 Νοεμβ. 2009 όμως, έγινε, από το Πατριαρχείο Ιεροσολύμων, η επίσημη αγιοκατάταξη τού Αγίου Φιλουμένου του Αγιοταφίτου, (μέσα στο Καθολικό του νέου ιερού ναού της Αγίας Φωτεινής της Σαμαρείτιδος, του Αγίου Φιλουμένου και του Αγίου Ιουστίνου, από τον Πατριάρχη Ιεροσολύμων κ. Θεόφιλο) στο αγιολόγιο της Ορθοδόξου Εκκλησίας και τελέστηκε Πατριαρχική Θεία Λειτουργία στο Προσκύνημα του Φρέατος του Ιακώβ.

Ας έχουμε την ευχή του Αγίου-Ιερομάρτυρος Φιλουμένου, στον Ιερό μας αγώνα εναντίον της σιωνιστικής Νέας Αταξίας – Παγκοσμιοποίησης.

Απολυτίκιον. Ήχος α΄. Της ερήμου πολίτην.

Της Ορούντης τον γόνον, νήσου Κύπρου του βλάστημα και ιερομάρτυρα νέον Ιακώβ θείου Φρέατος, Φιλούμενον τιμήσωμεν, πιστοί, ως πρόμαχον της πίστεως ημών, και αήττητον οπλίτην Χριστού της αληθείας, πόθω κράζοντες‧δόξα τω σε δοξάσαντι Χριστώ, δόξα τω σε αφθαρτίσαντι, δόξα τω σε ημίν χειραγωγόν προς πόλον δείξαντι!

Κοντάκιον. Ήχος πλ. δ΄. Τη Υπερμάχω.

Τον ανατείλαντα ως άστρον νεαυγέστατον τη Εκκλησία του Χριστού αρτίως μέλψωμεν, μαρτυρίου ταις ακτίσι και θαυμασίων ταις βολαίς νεοφανέντα ιερόαθλον, ού ηφθάρτισε το σκήνωμα ο Ύψιστος, πόθω κράζοντες‧χαίροις, μάκαρ Φιλούμενε.

Μεγαλυνάριον

Χαίροις, της Ορούντης σεπτός βλαστός, χαίροις, νήσου Κύπρου πολυτίμητος θησαυρός, χαίροις, Εκκλησίας της Μόρφου ωραιότητης, Φιλούμενε, μαρτύρων νέων υπόδειγμα!
ΚΑΙ

Απολυτίκιον ήχος πλ. α’

Σαμαρείτιδος βίον πάτερ μιμούμενος, κατηκολούθησας χαίρων τω Ζωοδότη Χριστώ, και το Φρέαρ Ιακώβ τανυν κατέλαβες, ένθα εκέρδισας λαμπρώς παραδείσου την τρυφήν, αγώσι του μαρτυρίου Φιλούμενε ιερομάρτυς των Ορθοδόξων νέον καύχημα.